افزایش قند خون: علایم و پیشگیری
29 آوریل 2017- دیابت سبب افزایش قند خون شده و می‌تواند منجر به عوارض مختلفی برای فرد گردد، بهمین دلیل کنترل قند خون در محدوده ی طبیعی، بمنظور داشتن یک زندگی با کیفیت، برای افراد دیابتی یک ضرورت است. گلوکز حاصل از مواد غذایی، منبع اصلی انرژی بدن ما است. پانکراس با ترشح موادی از جمله هورمون انسولین و آنزیم‌ها در شکستن مواد غذایی و جذب قند توسط سلولها نقش دارد. در دیابت، چه پانکراس قادر به تولید انسولین کافی برای کمک به ورود گلوکز به سلولهای بدن نباشد و یا بدن نسبت به هورمون انسولین مقاوم شود، مقدار قند موجود در خون افزایش می‌یابد. به افزایش قند خون در افراد دیابتی "هایپرگلایسمی" گفته می شود.
علت افزایش شدید قند خون چیست؟
دلایل متعددی می‌تواند سبب افزایش شدید قند خون شود:
· خواب: کمبود خواب، بویژه برای افراد مبتلا به دیابت مضر است، زیرا می‌تواند سبب افزایش قندخون شود. مطالعه‌ای که بر روی گروهی از مردان ژاپنی انجام گردید، نشان داد که خوابیدن کمتر از 6.5ساعت در شب با افزایش خطر هایپرگلایسمی در ارتباط است بنابراین اولویت خواب سالم و ترویج عادات بهداشتی خوب برای همه‌ی افراد بویژه برای افراد مبتلا به دیابت یک ضرورت است.
· استرس: هنگامیکه فرد تحت استرس زیادی قرار می‌گیرد، بدن هورمونهایی را ترشح می کند که کار انسولین را دشوار می‌سازند و در نتیجه مقدار قند در خون افزایش می‌یابد. افراد مبتلا به دیابت باید راهی برای کاهش استرس در زندگی خود بیابند، برای مثال یوگا یا مدیتیشن به افراد مبتلا به دیابت کمک می کند.
· بی تحرکی: زندگی بی تحرک موجب افزایش قندخون میشود، علاوه بر این، ورزش به سختی موجب بروز استرس و افزایش قندخون می‌گردد اما برای افراد دیابتی نکته‌ی مهم انجام روزش سبک تا متوسط بطور منظم است و به انجام ورزش‌های شدید که ممکن است سبب تغییرات شدیدی در قندخون آنها شود، نیازی نیست.
· داروها: برخی از داروها سبب افزایش قندخون می‌شوند( نظیر کورتیکواستروئیدها، داروهای مدر و برخی از داروهای فشارخون و ضدافسردگی)، به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت باید فهرست داروهایی را که استفاده می‌کنند با مراقبین بهداشتی خود در میان گذارند. علاوه بر این مصرف دوز ناصحیحی از دارو یا فراموش کردن یک دوز از انسولین می‌تواند موجب شود کنترل قندخون مشکل شده و مقدار قندخون افزایش یابد.
· کشیدن سیگار: کشیدن سیگار می‌تواند کنترل قند خون را مشکل کند. از اولویت‌های افراد مبتلا به دیابت، باید ترک سیگار باشد. برای این کار می‌توانید از پزشک یا کلینیک درمانی محل زندگی خود کمک بگیرید.
· مواد غذایی: خوردن غذاهای سرشار از قند احتمال افزایش قندخون را بالا می‌برد. یک راه برای پیگیری تأثیر غذاها بر قندخون، بررسی شاخص گلایسمیک آنها است. شاخص گلایسمیک نشان دهنده‌ی تأثیر محتوای کربوهیدراتی یک غذا بر قند خون است. غذاهای دارای شاخص گلایسمیک بالا(70 یا بیشتر) شامل: انواع شیرینی‌جات، ذرت بو داده و کراکرها و غذاهایی با GIپایین (کمتر از 55) شامل جو، بلغور، ذرت، سیب زمینی شیرین هستند. به افراد مبتلا به دیابت توصیه میشود از غذاهایی با GIپایین استفادهکنند البته GI یک غذا بسته به منبع آن می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین بهتر است افراد به شمارش کربوهیدرات‌ها و کالری غذاهایی که می خورند، دقت کنند.
مدیریت هایپرگلایسمی
افرادیکه به بیماری دیابت مبتلا هستند، باید با مراقبین بهداشتی خود در تماس مستمر و نزدیک باشند غالباً پزشک دستورالعمل ویژه‌ای را به این افراد برای دوز داروها، رژیم غذایی و تغییر در فعالیت فیزیکی و چگونگی اندازه‌گیری قند خون در خانه ارائه می‌دهد. تبعیت از این دستورالعمل‌ها برای جلوگیری از افزایش قند خون ضروری است.
چنانچه با وجود رعایت همه‌ی این دستورات، همچنان قند خون فرد افزایش می یابد، باید با مراجعه به پزشک داروهای او مجددا تنظیم گردد. مهم است که فرد بداند چه موقع باید با پزشک خود تماس گرفته و در صورت نیاز به بخش اورژانس مراجعه کند، زیرا افزایش بیش از حد قند خون می‌تواند منجر به تشدید مشکلات سلامت او شود. بیماران باید دفترچه‌ای را برای ثبت مقدار قند خون خود اختصاص دهند و با بررسی الگوهای افزایش قند خون بتوانند علت آنرا یافته و با مشورت با پزشک این مشکل را از طریق تنظیم دوز دارو یا رژیم غذایی رفع کنند، برای مثال چنانچه مقدار قندخون آنها پس از صرف غذا بالا باشد بهتر است پس از خوردن غذا به پیاده روی بپردازند تا مقدار قند خون آنها کاهش یابد. همواره به خاطر داشته باشید که دفترچه‌ی نتایج قندخون خود را در معاینات پزشکی همراه داشته باشید.
علایم افزایش قندخون
معمولاً هیچ نشانه ای از افزایش قندخون تا زمانیکه مقدار آن بیش از حد افزایش یابد، دیده نمی‌شود. علایم معمولاً هنگامی شدیدتر هستند که مقدار قندخون به شدت و برای مدتی طولانی بالا باشد نشانه‌های اولیه‌ی بالا رفتن قند خون عبارتند از:
· تشنگی
· تکرر ادرار
· تاری دید
· سردرد
در صورتیکه مقدار قند خون همچنان افزایش یافته و درمان نشود، کتون‌ها در خون افزایش می یابند واز طریق ادرار دفع می‌شوند در این حالت علایم شدیدتری از جمله موارد زیر ظاهر میشود:
· بوی میوه ای درهوای بازدم
· تهوع واستفراغ
· تنگی نفس
· خشکی دهان
· گیجی
هر فردی که این علایم را تجربه کند باید بلافاصله مقدار قندخون خود را اندازه‌گیری و پزشک خود در مورد بالا بودن قند خونش مطلع کند. پزشک به بیمار در مورد آنچه باید در این شرایط انجام دهد و اینکه چه موقع با او تماس گیرد، اطلاعاتی می‌دهد.
چه کسانی در معرض خطر افزایش قند خون هستند؟
چندین عامل خطر مرتبط با افزایش قندخون وجود دارد، این عوامل عبارتند از:
· کشیدن سیگار
· استفاده‌ی نادرست از داروهای دیابت
· بیماری یاعفونت
· آسیب یا تروما
· جراحی اخیر
· استفاده از داروهای خاص
· داشتن استرس عاطفی
فردیکه در معرض این عوامل خطر است باید با پزشک خود تماس گرفته و راههای مقابله با افزایش قندخون خود را جویا شود. پزشک ممکن است توصیه‌های خاصی را برای رسیدگی به این عوامل یا به حداقل رساندن این عوامل خطر به بیمار ارائه دهد. بویژه فرد باید در مورد اندازه‌گیری قندخون در خانه دقت کرده و از علایم و نشانه های مرتبط با افزایش قندخون آگاه باشد.
عوارض افزایش قندخون
افزایش قندخون مکرر یا راجعه می‌تواند عواقب شدیدی را به همراه داشته باشد بالا بودن دائمی و کنترل نشده‌ی قندخون می تواند منجر به عوارض جدی سلامت شود.
برای مثال فقدان انسولین در بدن که باعث بالا رفتن مقدار قند در خون میشود، در نهایت منجر به کتواسیدوز دیابتی می‌گردد. بدن برای جبران قند قابل دسترس سلولها برای تولید انرژی از چربیها استفاده می‌کند و در حین فرایند شکستن چربیها، مواد سمی کتونی در بدن تولید میشود که به طور معمول از طریق ادرار دفع می‌شوند، اما اگر تولید کتون بیش از حد افزایش یابد مقدار کتون در خون افزایش یافته و در صورت عدم درمان، فرد به کتواسیدوز دیابتی و اغما می رسد که در برخی موارد منجر به مرگ میشود.
"سندرم هیپراسمولار هایپرگلایسمیک" از جمله عوارض دیگر بالا بودن قند خون است و زمانی رخ می دهد که بدن هنوز انسولین تولید می‌کند اما به اندازه‌ی کافی تولید نمی‌کند یا انسولین بخوبی دربدن عمل نمی‌کند. در این حالت، گلوکز در خون انباشته میشود اما بدن نمی‌تواند از آن برای تولید انرژی استفاده کند یا نمی‌تواند چربی را برای تولید انرژی بسوزاند در این شرایط قند اضافه از ادرار خارج میشود و سبب دهیدراسیون شدید، کما و یا حتی مرگ میشود.
بالا بودن قندخون به مدت طولانی دارای عوارض دراز مدتی مانند: بیماری قلبی، آسیب‌های عصبی، آسیب های کلیوی و نارسایی کلیوی، نابینایی، قطع عضو،عفونت‌های پوستی، مشکلات لثه و دندان می‌گردد.
کنترل قندخون و جلوگیری از افزایش ناگهانی برای سلامت افراد مبتلا به دیابت ضروری است و بیماران باید در مورد نگرانی‌های خود و افزایش مکرر قندخون خود با پزشک و مراقبین بهداشتی مشورت کنند.
منبع:
www.medicalnewstoday.com/articles/317215.php